Το ιστορικό χωριό Αμπελάκια είναι χτισμένο σε υψόμετρο 380μ. Είναι παραδοσιακός οικισμός χτισμένος στις βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Κίσσαβος ( Όσσα) στην είσοδο της κοιλάδας των Τεμπών. ). Μουσεία, Εκκλησίες, αρχοντικά, καλντερίμια, ποιοτικά παραδοσιακά προϊόντα και φανταστικές διαδρομές στον Κίσσαβο παρασύρουν το βλέμμα του επισκέπτη.
Διασχίζοντας τα πέτρινα καλντερίμια μέσα στο χωριό ο επισκέπτης ,μπορεί να επισκεφθεί τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου (15ος – 16ος Αιώνας) με σπάνιες αγιογραφίες, τον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής, ενώ λίγο πιο έξω δεσπόζει ο Προφήτης Ηλίας. Από τον Προφήτη Ηλία ο επισκέπτης απολαμβάνει την κοιλάδα των Τεμπών, διακρίνει το Κάστρο της Ωριάς (οχυρό στα στενά των Τεμπών), και τα ορεινά χωριά του δήμου Τεμπών, Ραψάνη και Κρανιά.
Τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα φανερώνουν την μεγάλη οικονομική άνθιση της που γνώρισε το χωριό τους προηγούμενους αιώνες χάρη στην επεξεργασία και την βαφή νημάτων με κόκκινο χρώμα που παρήγαγαν από την επεξεργασία του φυτού ριζάρι (ρουβία η βαφική. Σήμερα διατηρούνται 17 αρχοντικά με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική.
Ο συνεταιρισμός των Αμπελακίων
Στα τέλη του 18ου αιώνα οι κάτοικοι των Αμπελακίων που επεξεργάζονταν κόκκινα νήματα τα οποία έβαφαν με βαφή που παρήγαγαν από το φυτό ριζάρι αποφάσισαν να συνεταιριστούν για να αντιμετωπίσουν τον εξωτερικό ανταγωνισμό. Αρχικά δημιουργήθηκαν μικροί συνεταιρισμοί αλλά το 1778 ενώθηκαν σε έναν την “Κοινής Συντροφία” . Πρόεδρος του συνεταιρισμού ήταν ο Αμπελακιώτης Γεώργιος Σβαρτς (ή Μαύρου). Ο συνεταιρισμός των Αμπελακίων θεωρείται ο πρώτος παγκοσμίως. Στο διάστημα λειτουργίας του συνεταιρισμού τα Αμπελάκια γνώρισαν μεγάλη ακμή και ανάπτυξη. Τα σπίτια των κατοίκων έγιναν πλουσιότερα και κτίστηκαν πολλά αρχοντικά, πολλά από τα οποία έχουν αναπαλαιωθεί σήμερα. Ο συνεταιρισμός διατηρήθηκε μέχρι το 1812 οπότε διαλύθηκε.
Οι επισκέπτες διασχίζοντας τα πέτρινα καλντερίμια μέσα στο χωριό μπορούν να επισκεφθούν τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου (15ος – 16ος Αιώνας) με σπάνιες αγιογραφίες, τον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής, ενώ λίγο πιο έξω δεσπόζει ο Προφήτης Ηλίας. Από τον Προφήτη Ηλία ο επισκέπτης απολαμβάνει την κοιλάδα των Τεμπών, διακρίνει το Κάστρο της Ωριάς (οχυρό στα στενά των Τεμπών), και τα ορεινά χωριά του δήμου Τεμπών, Ραψάνη και Κρανιά.
Αξίζει να επισκεφθείτε
Το Αρχοντικό του Γεωργίου Μαύρου Σβαρτς, ισόβιος «διοικητής και επιστάτης» της «Κοινής Συντροφίας και Αδελφότητας των Αμπελακίων». Αποτελεί εξαιρετικό δείγμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο. Info: 24950 93302.
To Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο των Αμπελακίων. Στεγάζεται στο αρχοντικό του «Μολά» και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την κεντρική πλατεία του χωριού. Εκτίθεται μία μεγάλη συλλογή από λαογραφικά αντικείμενα (βιοτεχνικά εργαλεία, οικιακά σκεύη, παραδοσιακές ενδυμασίες κ.α.). Info: 24950 93090. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή 11 π.μ. – 3 μ.μ. και Σάββατο – Κυριακή: 11 π.μ. – 4.30 μ.μ.
Μουσείο Αμπελακίων περιόδου 1940 – 1949. Στεγάζεται στην οικία Αθανασίου Χαμαϊδή. Εδώ λειτούργησε το παράνομο τυπογραφείο του Ε.Α.Μ. Κισσάβου – Κάτω Ολύμπου. Το Μουσείο συλλέγει, συντηρεί και ψηφιοποιεί υλικό για την περίοδο 1940 – 49. Είναι επισκέψιμο μετά από συνεννόηση. Info: 24950 – 93455, 6944 121950.
Στα γραφικά Αμπελάκια θα βρείτε παραδοσιακούς ξενώνες και ξενοδοχεία για τη διαμονή σας, ενώ για φαγητό και καφέ έχετε πολλές επιλογές στο χωριό.
Το αρχοντικό του Γεώργιου Μαύρου (Σβαρτς)
Αρχοντικό που έχει διατηρηθεί είναι το τριώροφο του Γεωργίου Σβαρτς (ή Μαύρου), προέδρου της «Κοινής Συντροφιάς», του συνεταιρισμού των Αμπελακίων, που η κατασκευή του κράτησε από το 1787 μέχρι το 1798. Ένα από τα εντυπωσιακότερα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν 8 χρόνια για να κτιστεί και 3 για να ζωγραφιστεί και να διακοσμηθεί. Το αποτέλεσμα είναι ένα μείγμα αμπελακιώτικης αρχιτεκτονικής, ευρωπαϊκού μπαρόκ και επιρροών από το Μαρόκο και τη Μικρά Ασία. Το σπίτι περιείχε εκτός των άλλων το ταμείο, το θησαυροφυλάκιο της εταιρείας στο ισόγειο και αίθουσα συνεδριάσεων στον πρώτο όροφο.
To Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο των Αμπελακίων. Στεγάζεται στο αρχοντικό του «Μολά» και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την κεντρική πλατεία του χωριού. Εκτίθεται μία μεγάλη συλλογή από λαογραφικά αντικείμενα (βιοτεχνικά εργαλεία, οικιακά σκεύη, παραδοσιακές ενδυμασίες κ.α
Μουσείο Αμπελακίων περιόδου 1940 – 1949. Στεγάζεται στην οικία Αθανασίου Χαμαϊδή. Εδώ λειτούργησε το παράνομο τυπογραφείο του Ε.Α.Μ. Κισσάβου – Κάτω Ολύμπου. Το Μουσείο συλλέγει, συντηρεί και ψηφιοποιεί υλικό για την περίοδο 1940 – 49
Ελληνομουσείον
Ονομάστηκε το σχολείο που ιδρύθηκε στο χωριό το 1749.Το σχολείο λειτούργησε στο πρόναο της εκκλησίας που σήμερα είναι θεμελιωμένη η Αγία Παρασκευή. Σε αυτό το σχολείο καλούσαν διάσημους Έλληνες δασκάλους, και ανάμεσά τους ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Άνθιμος Γαζής, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Κωνσταντίνος Κούμας και πολλοί άλλοι. Σε αυτό διδάσκονταν Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφία, ανώτερα Μαθηματικά και Φυσικές επιστήμες.
Η Μανιάρειος Σχολή
Αργότερα, με την πτώχευση της Κοινής Συντροφίας το σχολείο παρήκμασε και τελικά το αντικατέστησε, η Μανιάρειος σχολή, κληροδότημα του αμπελακιώτη Διαμαντή Μάνιαρη.
Κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων οι Αμπελακιώτες βοήθησαν πολλαπλά. Πολλοί έμποροι της διασποράς ανήκαν στη Φιλική Εταιρεία και όντας οικονομικά εύρωστοι δαπάνησαν μεγάλα ποσά για την οργάνωση του αγώνα αλλά πήραν και μέρος και στον ένοπλο αγώνα όταν ξέσπασε.
Τι να αγοράσετε
Πριν φύγετε, αγοράστε παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού, μέλι και τυρί.
